Gmina Buczek

Historia gminy

Nazwa Buczek wywodzi się najprawdopodobniej od lasów otaczających wieś od południa i południowego wschodu. Buczek jest miejscowością o metryce wczesnośredniowiecznej. O wcześniejszym, trwałym zasiedleniu tego terenu świadczą m.in. wyniki badań wykopaliskowych prowadzonych w czasie budowy szkoły w latach 1949-1950.
Na terenie szkoły w Buczku, w południowej części wsi, odkryto cmentarzysko szkieletowe z XI stulecia. W wyniku prac archeologicznych odkryto tu ułożone rzędami groby mężczyzn (z głowami skierowanymi na wschód) i kobiet (z głowami na zachód).
Przy zmarłych odnaleziono m.in. groty włóczni, topór, kabłączki skroniowe, zawieszki, paciorki z bursztynu, szkła, krwawnika i złotej blachy. W pewnej odległości od cmentarzyska odkryto również grób zawierający szkielet kobiety przebity zwęglonym kołkiem (grób tzw. strzygi). Pierwotnie wieś należała do kasztelanii sieradzkiej, a po XIV-wiecznych zmianach administracyjnych pozostała aż do schyłku I Rzeczypospolitej w granicach powiatu szadkowskiego. Najstarsza wiadomość dotycząca wsi pochodzi z 1354 r. – cytuje ją Jan Długosz w „Liber beneficiorum…” (1470 – 80) na podstawie starszych dokumentów. W późnym średniowieczu i początkach XVI w.wieś odnotowana jako Buczek, Buczkowo, Buczkovicze należała do rodu Buczkowskich herbu Bogoria. Żródła pisane wymieniają w 1386. Maczka, w 1394r.-Mateusza i ok. 1520r. Paula Buczkowskich.
W XVI wieku Buczek trafił w ręce Gomo(u)lińskich herbu Jelita( z Gomolina pod Piotrkowem).
Miejscowość osiąga wtedy wysoki stopień rozwoju i na decyzji króla Zygmunta Starego w 1549 r. otrzymuje prawa miejskie.

Księga poborowa z 1563 r. wymienia Buczek novum i rejestruje 3 rzemieślników.
W latach 1636-1765 istniała w Buczku szkoła. Ostatnia wiadomość o tym, że Buczek był miastem, pochodzi z 1683 r. W akcie wizytacji dziekańskiej jeszcze w 1759 r. podkreślano „miejski” charakter miejscowości.
W XVII stuleciu miejscowość przechodzi na własność rodu Walewskich, herbu Kolumna. W „Historycznych Pamiątkach” Tomasza Święcickiego ród Walewskich zajmuje godne miejsce: „Walewscy herbu Kolumna; nazwisko herbu swego przełożywszy na włoskie, … są szlachtą polską i nie mają żadnego związku z Włochami. Dawna to rodzina, jeszcze z Koniecpolskiem i Warszyckiem spokrewniona …” „Laszek Walewski w roku 1382 podpisał konfederację wielkopolską umieszczoną u Januszowskiego”.

W 1759 r. wymienia się jako właścicieli wsi Krystynę z Rychtowskich Walewską i Feliksa Walewskiego, a do końca XVIII w. dobra należą do ich syna Mateusza. Po Mateuszu Walewskim na podstawie dekretu z dnia 20 kwietnia 1800 r. dobra ziemskie odziedziczyli jego synowie Anastazy i Józef.
W tym czasie dobra ziemskie Buczek składały się z „…folwarków Buczek, Lgów, realności Szadek, realności Malenie, Buczek z Koloniji Józefatów oraz lasów przyległych w jurysdykcji Okręgu Szadkowskiego powiecie Łaskim Gubernii Piotrkowskiej położone…” dawniej z dobrami Bachorzyn, Wola Bachurska i Herbertowo.
W 1839 r. wieś na licytacji nabyli Karolina (z Mniszewskich) i Aleksander Urbanowscy. Ich syn Leon zbył majętność w 1853 r. na rzecz Wincentego Stefańskiego.
W 1827 r. liczył 28 domów i 168 mieszkańców a ok. 1880 r. – 64 domy i 600 mieszkańców.
We wsi istniały wówczas: młyn wodny i gorzelnia.
Do 1926 r. majątek kilkakrotnie zmieniał właściciela. W tym czasie syn Stanisława Lorenza zwany przez ludzi w Buczku „Młodym” Lorenzem dokonał parcelacji dóbr, a za uzyskaną sumę kupił folwark Szadek, gdzie sam się przeniósł.
Krótko przed wojną sprzedał cześć folwarku Szadek, by zasilić fundusze partii faszystowskiej – NSDAP w Niemczech.
Ostatnimi właścicielami Buczku byli: córka Lorenza i jej mąż Rutkowski – były administrator majątku.
W czasie wojny Lorenz dał się poznać jako zagorzały nazista i wielki wróg Polaków.
Po wojnie majątek został upaństwowiony na mocy dekretu o reformie rolnej, a resztówka, w skład której wszedł park, dwór oraz otaczające go sady i ogrody przeszły pod zarząd Państwowych Nieruchomości Ziemskich. Od 1948 r. budynki należą do GS.
We dworze utworzono sklep, a sad został wydzierżawiony. Stan taki przetrwał, z małymi zmianami, do czasów obecnych.
Obecnie Buczek liczy 980 mieszkańców.

Walki o niepodległość, miejsca pamięci.

Naszej gminy nie omijały też ważne wydarzenia historyczne. Świadczą o tym znajdujące się na miejscowym cmentarzu groby: księdza Stanisława Rutkiewicza, uczestnika Powstania Styczniowego, żołnierzy polskich, niemieckich i austriackich z okresu I wojny światowej oraz grób Tomasza Słomiana. Zołnierza polskiego, który zginał 3 września 1939 r. oraz mogiły kilku polskich żołnierzy z 10 Dywizji Piechoty Armii „Łódź”, poległych również we wrześniu 1939 r.
W czasie Powstania Styczniowego w dniu 5 marca 1863 r. pod Brodnią doszło do potyczki pomiędzy oddziałem powstańczym pod dowództwem J. Oxińskiego, a wojskami rosyjskimi dowodzonymi przez majora Pietrowa. W wyniku walk poległo 9 powstańców, a 12 zostało rannych.
W lipcu 1863 r. pułkownik Edmund Callier z rodziny polsko-francuskiej, stoczył wraz z oddziałem powstańczym potyczkę pod Buczkiem z oddziałami rosyjskimi.
Polegli powstancy wg. ustnych przekazów zostali pochowani  w lesie przy szosie prowadzącej do Łasku.
Do czasu II wojny na pagórku stał krzyż.
W 1991r. w 200-rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja odbyło się poświęcenie nowego krzyża-pomnika.
Wielokrotnie odbywały się tu już uroczystości patriotyczne i religijne.

 

Geografia gminy

1. Położenie geograficzne

Gmina Buczek położona jest w południowo – zachodniej części województwa łódzkiego. Należy do powiatu łaskiego. Obejmuje powierzchnię 91 km2. Rozciągłość południkowa gminy wynosi około 10,1 km, równoleżnikowa ok. 13,0 km. Gmina graniczy: od północy z gminą Łask, od zachodu z gminą Sędziejowice, a od południa i wschodu z miastem i gminą Zelów.
 Gmina zlokalizowana jest w bliskiej odległości od wielkomiejskich ośrodków przemysłowych i regionalnych: Wielunia (65 km), Sieradza (40 km), Łodzi (45 km), Częstochowy (95 km), Bełchatowa (25 km), Wrocławia (190 km).
Powierzchnia gminy wynosi 9.084 ha w tym:
–    użytki rolne stanowią     – 6.065 ha
–    lasy                                – 2.060 ha
–    pozostałe grunty            –    959 ha.

2. Fizjografia, zasoby, walory krajobrazowo-przyrodnicze

Według fizyczno – geograficznego podziału Polski, ta część województwa wraz z gminą Buczek leży na Nizinie Południowowielkopolskiej, w obrębie jej mezoregionu zwanego Wysoczyzna Łaska. Jest to wysoczyzna polodowcowa płaska i falista, o wysokościach względnych do 10 m i spadkach 0-5%. Najwyżej położone partie terenu położone na wysokości ponad 190 m n.p.m. i są to rejony wsi Petronelów, Józefatów, część Bachorzyna, Wola Bachorska, Buczek ul. Pieńki i Czarny Las, a więc południowa część obszaru gminy. Pozostała wysoczyznowa część obszaru leży na wysokości 180-190 m n.p.m. Obszar odwadniany jest przez dopływ Grabi – rzekę Końską i jej prawy dopływ Czajkę, których dna dolin leżą na wysokości ok. 170-180 m n.p.m. Obszary wydmowe utrwalone są lasami; występują w okolicach wsi Sycanów, Cholerna Górka, pomiędzy Buczkiem ul. Pieńki a Grzeszynem oraz koło Gucina i Czestkowa F.

3. Warunki klimatyczne

 
Nie odbiegają one od średnich dla województwa tj.:
– średnia temperatura roku             +8°C
– okres wegetacji                 214 dni
– okres bez przymrozków             160 dni
– długość zalegania okrywy śnieżnej     60-70 dni
– średnia suma opadów             575 mm
Warunki te określają się jako średniokorzystne dla rolnictwa i bytowania ludzi.

4. Zasoby krajobrazowe gminy

W skali województwa łódzkiego gmina Buczek nie odznacza się znaczącymi walorami przyrodniczymi. Największym bogactwem krajobrazu są kompleksy leśne, których koncentracja w północno – wschodniej części gminy i ich dalsze przedłożenie w gminie Łask, pozwoliła na objęcie w 1989 roku tego rejonu ochroną prawną o randze obszaru chronionego krajobrazu środkowej Grabi (Uchwała Nr IX/52/89 b.WRN w Sieradzu z dnia 20 listopada 1989 roku). Łącznie ochrona krajobrazowa objętych jest 25,3% powierzchni gminy. Obejmuje ona sołectwa Gucin, Grzeszyn i część Brodni.
Ochroną o randze pomników przyrody objętych jest 10 drzew, z których 5 istnieje w parku w Buczku (są to robinia akacjowa, 2 wiązy szypułkowe, jesion wyniosły, lipa drobnolistna) i 5 drzew w Grzeszynie (wszystkie są tu dębami szypułkowymi). Istnieje również zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Zabytkowy Park w Buczku” uznany uchwałą Rady Gminy Buczek Nr XXI/103/04 z dnia 18 października 2004 roku (Dz. Urzędowy województwa łódzkiego Nr 311 poz. 2561 z 2004 roku) o powierzchni 1,60 ha, na terenie którego znajdują się aleje lipowe (ogółem 53 drzewa, w tym 44 lipy).
Tuż za granicą administracyjną gminy, już w gminie Sędziejowice w uroczysku leśnym „Pruszków” położony jest leśny rezerwat przyrody „Jodły Łaskie” o powierzchni 59,19 ha chroniący najlepiej zachowany w Polsce środkowej fragment grądu jodłowego w wieku 80-121 lat i piekne 200 letnie dęby oraz sędziwe sosny. Również w gminie Sędziejowice, w leśnictwie Luciejów w oddziale 103 chronione prawnie o randze użytku ekologicznego są źródła wysiękowe.

5. Wody powierzchniowe

Wody podziemne związane są z dwoma horyzontami wodonośnymi: czwartorzędowym i kredowym. Nie stwierdza się tu deficytu wód podziemnych tzn., że zasoby wystarczają na pokrycie zapotrzebowania wody w wielkości wynikającej z obliczonego bilansu.
Jak wynika z opracowań regionalnych obszar zlewni Grabi, do której należy również Gmina Buczek, objęty jest stosunkowo niewielkim deficytem wody dla rolnictwa (gwarancja zaspokojenia potrzeb w około 97%). Obliczono, że w 2030 roku przy założeniu wariantu ograniczonego rozwoju gospodarczego gminy, deficyt ten wzrośnie do około 70%, a przy wariancie intensywnego tempa rozwoju – 25%.
Pomimo wielu różnych w czasie koncepcji poprawy retencji wód powierzchniowych w przyjętym do realizacji „Programie małej retencji dla województwa sieradzkiego” do 2015 roku nie zakłada się na terenie gminy budowy zbiorników wodnych. Jest to równoznaczne z koniecznością dbałości, odbudowy, rozbudowy i konserwacji wszystkich istniejących stawów, oczek wodnych i urządzeń mających wpływ na retencje wody w obszarze gminy. Według danych Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń wodnych w gminie Buczek stawy i zbiorniki zajmują powierzchnię 11,99 ha.
 

Dziedzictwo kulturowe

 
Gmina Buczek nie ma bogatych walorów dziedzictwa kulturowego. Najbogatszą historię i w związku z tym najbogatsze wartości ma sama wieś gminna Buczek. Według dokumentów, najpierw wieś rycerska, potem przez długie lata szlachecka, wreszcie rządowa. Odnaleziono tutaj w 1955 roku cmentarzysko szkieletowe z X – XII wieku o bogatym wyposażeniu grobów – świadectwo starożytności tej wsi i zamożności jej mieszkańców.
W XVI – XVIII wieku Buczek był miastem. Niestety nie wykształciły się w tym czasie i nie utrwaliły w przestrzeni fizjonomiczne symptomy miejskiego układu urbanistycznego.
Podobnie jak w większości polskich miasteczek centrum ośrodka gminnego Buczek leży w strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej. Obejmuje ona większość trenów zabudowanych wsi położonych na północ od drogi w kierunku Zelowa wraz z zabytkowym Kościołem p.w. Jana Chrzciciela, który pochodzi z około połowy XV wieku. Na tych terenach znajduje się także park zabytkowy, cmentarz i kompleks usługowy rolnictwa GS i SKR w adaptowanych obiektach podworskich.
Obecny Kościół p.w. Św. Jana Chrzciciela, gotycki, murowany, około połowy XV wieku przebudowany, na przełomie XV i XVI wieku rozbudowany, w części zachodniej przedłożenie nawy i odbudowanie kaplic, około 1878 roku gruntownie odrestaurowany – jest największym, bo o znaczeniu ponadregionalnym i jedynym zabytkiem gminy Buczek. Na osi fasady Kościoła znajduje się oszkarpowana, czworoboczna wieża, górą przechodząca w ośmiobok, jej szczyt jest XIX-to wieczny. Okna zamknięte są półkoliście. Ściany obiega podwójny gzyms z cegieł. Oszkarpowaną ścianę wschodnią wieńczy trójkątny szczyt z wieżyczką na sygnaturkę. Wyposażenie Kościoła pochodzi z XVIII wieku.
Objęcie terenu ochroną konserwatorką oznacza obowiązek uzgadniania z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wszystkich zamierzeń inwestycyjnych w zakresie budowy nowych obiektów, rozbudowy i remontów obiektów istniejących, obiektów do rozbiórek, a także projektów budowy sieciowych urządzeń infrastruktury technicznej.
Wokół strefy ścisłej ochrony konserwatorskiej rozciąga się strefa konserwatorskiej ochrony archeologicznej. W obrębie strefy działania inwestycyjne obejmujące roboty ziemne wymagają zgłoszenia do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Archeologicznych celem ustalenia ewentualnego obowiązku nadzoru archeologicznego nad tymi robotami.
Jedynie cmentarz grzebalny w Buczku o powierzchni 2,24 ha został zaopiniowany przez Komisję Ewidencyjną ds. zabytkowych cmentarzy do objęcia go taką ochroną.
Oprócz Buczku wartości kulturowe związane są z Brodnią, gdzie na terenie gorzelni istniał XVIII-wieczny drewniany lamus o oryginalnej konstrukcji zrębowej, wzniesiony w 1974 roku. Lamus ten został w całości przeniesiony do skansenu w Sieradzu.
W historii gminy zasługuje jeszcze na uwagę Grzeszyn jako środek tkactwa wiejskiego z przełomu XIX i XX wieku. Był to efekt równoległego procesu rozwoju ośrodków włókienniczych w Łodzi, Pabianicach i Zduńskiej Woli, do których emigrowała ludność wiejska w poszukiwaniu pracy, ale utrzymująca kontakty z rodzinnymi wsiami.
 

Komunikacja i struktura gminy

 
W układzie sieci powiązań drogowych gmina Buczek nie zajmuje szczególnej pozycji. Przez północno wschodnią cześć gminy (sołectwo Gucin) przebiega odcinek krajowej drogi Nr 12 relacji Łask – Piotrków Trybunalski. Osią komunikacyjną i transportową jest droga wojewódzka Łask – Częstochowa i droga wojewódzka z Buczku w kierunku Bełchatowa.
W gminie nie ma linii kolejowych. Wybudowana na przełomie lat 50/60-tych bocznica kolejowa z Łasku do Zelowa praktycznie nigdy nie funkcjonowała i w ostatnich latach została zlikwidowana.
W województwie łódzkim i makroregionie środkowym gmina Buczek wyróżnia się istnieniem na swoim obszarze wojskowego lotniska, z którego przekształceniem funkcji na cywilno – towarowe władze administracji rządowej i samorządowej wiążą nadzieje na zaistnienie istotnego impulsu rozwoju gospodarczego obszaru.
Najbliżej położonym miastem – węzłem drogowym wraz z dworcem kolejowym na linii Łódź – Ostrów Wielkopolski jest Łask. Zarówno obecnie jak i w przeszłości właśnie do Łasku jako ośrodka ponadlokalnego (przed 1975 rokiem – miasta powiatowego) ciąży cała gmina, gdyż tu jest siedziba:
–    Starostwa Powiatowego zapewniającego obsługę geodezyjną, nadzór budowlany oraz rejestracje i ewidencje pojazdów,
–    Urzędu Skarbowego,
–    Powiatowego Urzędu Pracy,
–    Powiatowej Komendy Policji,
–    Szpitala Powiatowego oraz specjalistycznych poradni,
–    Sądu Rejonowego oraz Prokuratury,
–    banków i firm ubezpieczeniowych,
–    palcówek szkolnictwa ponadpodstawowego,
–    hurtowni i sklepów z bogata ofertą towarów.
 
Z racji bezpośredniego sąsiedztwa z miastem Zelów, mieszkańcy gminy Buczek również i tam dojeżdżają na targi, do placówek handlowo – usługowych, szkół ponadpodstawowych i do pracy. Obecnie kontakty te są mniejsze niż np. przed 10 czy 15 lat, gdzie w byłych Zelowkich Zakładach Przemysłu Bawełnianego „Fanar” w Zelowie pracowało kilkaset mieszkańców gminy Buczek. Handlowe kontakty w odniesieniu do targów ma Buczek jeszcze z Widawą, zaś w zakresie ponadpodstawowego szkolnictwa o kierunkach rolniczych – z Sędziejowicami.
 
Szlakami autobusowej komunikacji pasażerskiej są drogi krajowe i wojewódzka droga Sędziejowice – Buczek (łącznie 21,8 km). Komunikacja na tych trasach obsługuje dwóch przewoźników: Państwowa Komunikacja Samochodowa i Miejski Zakład Komunikacji w Łasku (linia C).
Dobre są połączenia z Łodzią przez Łask i Pabianice. Gmina nie ma większych możliwości wpływu na przewoźników publicznych środków lokomocji o uruchomienie jakiejkolwiek linii o ile jej obsługa nie jest ekonomicznie uzasadniona. Wnioski mieszkańców w tym zakresie obejmują propozycję nowej linii na trasie Łask – Gucin – Grzeszyn – Sowińce – Malenia – Wola Bachorska – Zelów. Starania i pomoc gminy w tym względzie ogranicza się do wpływu na zapewnienie odpowiednich parametrów i nawierzchni dróg na tej trasie.
Gmina Buczek podzielona jest na 16 sołectw i obejmuje 27 miejscowości.

Charakter osadnictwa gminy nie odbiega od ogólnego obrazu w województwie i w Polsce Środkowej. Podstawowe ogniwo stanowi wieś gminna Buczek skupiająca ponad 20 ogółu mieszkańców gminy. Mieszczą się tu wszystkie podstawowe w gminie placówki usług publicznych:
–    Urząd Gminy,
–    Gminny Ośrodek Kultury i Sportu

–    Biblioteka Gminna,
–    Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
–    Samodzielny Publiczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej,
–    apteka,
–    Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum,
–    poczta,
–    Bank Spółdzielczy,
–    Kościół Parafialny,
–    cmentarz,
–    placówki handlowe i usługowe.
 
Spośród pozostałych miejscowości stanowiących 15 sołectw (z Buczkiem 16 sołectw) żadna nie przekracza 500 mieszkańców. Wsie są na ogół małe o rozproszonej zabudowie. Fakt ten nie ułatwia wyposażenia wsi w sieciowe urządzania infrastruktury komunalne, zwłaszcza wodociągowo – kanalizacyjnej, których koszty budowy i funkcjonowania zależna są od liczby odbiorców.
 

Większość wsi pełni wyłącznie funkcję rolniczą. Obiekty przetwórstwa rolno – spożywczego i pozarolnicze występują w Buczku, Gucinie, Brodni Dolnej, Czestkowie B i Woli Bachorskiej.
Jakkolwiek w nowych warunkach prawno – ustrojowych i w sytuacji wdrażania zasad gospodarki rynkowej ustalenia obowiązującego planu miejscowego nie stanowią jeszcze wyraźnej bariery rozwoju gospodarczego, to jednak potrzebna jest weryfikacja zasad polityki przestrzennej. Winna ona uwzględnić nowe możliwości rozwojowe na rzecz aktywizacji gospodarczej terenów, zwłaszcza wokół lotniska, przy jednoczesnej wyraźnej ochronie najlepszych gleb dla rolnictwa. Coraz pilniejsza jest potrzeba wyznaczenia nowych terenów pod nierolnicze budownictwo mieszkalne.

System drogowy i komunikacyjny

 
Przez gminę Buczek przebiegają drogi krajowe:
– Nr 12 Łask – Wadlew
Drogi wojewódzkie to:
– Nr 483 Łask – Częstochowa
– Nr 484 Łask – Buczek
Drogi powiatowe to:
– Nr 37301 Buczek – Sędziejowice
– Nr 37298 Czestków – Pruszków
– Nr 37303 Buczek – Malenia
– Nr 37303 Wola Buczkowska – Brodnia – Gucin

Drogi gminne to:
–    Nr 103101E Czestków A – Dąbrówka

–    Nr 103102E Brodnia Dolna – Czestków F
–    Nr 103103E Wymysłów – Piaskowice
–    Nr 103104E Gucin – gr. gm. Łask – Rokitnica
–    Nr 103105E Leśniczówka – Dąbrowa – Sycanów
–    Nr 103106E Dobra gr. gm. Sędziejowice – Sycanów – Luciejów Zag.
–    Nr 103107E Wola Buczkowska – Bugaj – Dąbrowa
–    Nr 103108E Wygwizdów – Szadek
–    Nr 103109E Brodnia Górna – Cholerna Górka – Buczek
–    Nr 103110E Malenia – Sowińce – Grzeszyn
–    Nr 103111E Malenia – Strupiny – Sowińce
–    Nr 103112E Luciejów Środkowy – Chajczyny
–    Nr 103113E Kowalew – Luciejów – Grabowiec – Sycanów
–    Nr 103114E Petronelów – Józefatów – Herbertów
–    Nr 103115E Buczek – Józefatów
–    Nr 103116E Bachorzyn – Wola Bachorska
Drogi rolnicze:
–    o nawierzchni tłuczniowej – 2,4 km
–    o nawierzchni wzmocnionej żwirem – 24,1 km
–    o nawierzchni gruntowej – 24,5 km

 

Skip to content